Controledrang, kenmerk van perfectionisme – artikel 4
Mijn to-do lijstje groeit altijd weer aan
Dingen horen op hun plek, anders stoort me dat
Als ik het zelf doe, weet ik tenminste dat het goed gedaan wordt
Ik hanteer een agenda, ook in het weekend
Ik ben graag voorbereid en je kunt onverwachte zaken daarbij maar beter incalculeren
Zoals ik in eerdere artikelen al aangaf, is perfectionisme een ongezond en belemmerend gedragspatroon. Ik geniet elke dag ervan dat ik mensen kan ondersteunen dit gedragspatroon achter zich te laten. Wil je meer weten over wat perfectionisme is en wat je eraan kunt doen, klik dan hier.
Controledrang is een veelvoorkomend kenmerk van perfectionisme. Je probeert van alles en nog wat onder controle te houden o.a. door het inbouwen van orde en structuur. Dit geeft je een gevoel van schijnveiligheid. Want mensen met perfectionisme zijn altijd op zoek naar veiligheid en rust. Zonder controle is er onrust, stress en frustratie.
Sterke behoefte aan controle
Bij mijzelf manifesteerde zich dit kenmerk al vroeg in mijn leven. Ik kan me de tijd niet herinneren dat ik bijvoorbeeld geen lijstjes maakte om af te vinken als ik iets gedaan had. Dat gaf mij een fijn gevoel. Soms zette ik zelfs dingen op het lijstje die al klaar waren, alleen maar om er met veel voldoening een streep doorheen te kunnen zetten. Doch vervolgens voegde ik meestal 2-3 nieuwe taken aan het lijst toe…. Mijn lijstjes waren dus nooit klaar. Ik kom ze nu nog wel eens tegen, in een hoekje van een lade of in een vergeten stapel papieren. Ben blij dat ik ze niet meer/minder nodig heb om het gevoel van voldoening en rust te kunnen ervaren.
Voor mij heeft controledrang ook veel te maken met een gevoel van veiligheid wat dit mij bood, het geeft houvast. Vandaar dat in mijn huis en mijn werk veel dingen een vaste plek hebben, en oh wee indien iemand daar wat in wijzigt. Dat geeft onrust en vaak onbedwingbare behoefte het weer ‘in orde’ te maken. Het is niet altijd plezierig leven met iemand met perfectionisme. Een veelgehoorde opmerking van partners van mensen met perfectionisme is dan ook ‘doe het maar zelf, want ik doe het toch nooit zoals jij wil dat het gebeurt’.
Controledrang uit zich op heel veel verschillende manieren. Bij iedereen gaat dit op een eigen manier. Onderstaand heb ik het hierbij horende gedrag geclusterd in een viertal veelvoorkomende rubrieken. In cursief daaronder observaties en uitspraken van mensen die last hebben van perfectionisme. Hierin lees je hoe het zich in het dagdagelijkse leven uit in de manier van denken, doen en voelen.
Ik weet hoe dingen moeten gebeuren en wil dat het ook zo verloopt.
Mensen met perfectionisme ontwikkelen hele efficiënte manieren om dingen te doen. Door hun hoge eisen hebben ze vaak systemen ontdekt die tot hele goede resultaten leiden. Mits ze op die wijze worden toegepast. Want hun methode is absoluut de beste. Het gevolg is dat ze veel dingen liefst zelf doen en niet overlaten aan anderen. Want die kunnen dat nooit zo goed als zijzelf.
- Als mijn collega de voorraadkast heeft aangevuld ga ik snel kijken of alles wel op de juiste plek staat, vaak verander ik e.e.a. waardoor er meer bij kan, het overzicht beter is, het er netter uitziet etc.
- Ik doe het karweitje liefst zelf, want als mijn partner het doet, is het zo rommelig
- Laat mij de vaatwasser maar inruimen want anders past niet alles erin en moet ik het toch overdoen
- Controle geef mij houvast. Tegelijkertijd besef ik hoe vreselijk dit voor mijn collega’s is, echter ik kan niet anders.
- Ik heb veel commentaar op de manier waarop mijn partner iets doet. Soms gooit deze de boel er dan bij neer en zegt ‘doe het dan maar zelf als jij toch alles beter kunt’
- Tijdens de bouw ben ik een cursus metselen gaan volgen. Je moet er constant bij staan en dan weet ik tenminste hoe het moest
Behoefte aan planning en structuur
Perfectionistische mensen houden ervan dat dingen gaan zoals ze gewend zijn of zoals zij ze gepland hebben. Als het anders gaat, vinden ze dat heel lastig. Ze hebben veel behoefte aan structuur en planning. Ze houden van dingen op een vaste plaats.
Als die structuur er niet is, zullen ze er alles aan doen om die snel te creëren omdat dit de voorspelbaarheid vergroot. Met anderen woorden, ze doen er alles aan om weer grip op de zaak te krijgen.
- Ik heb mijn agenda echt nodig als leidraad. Ook in het weekend hou ik ervan wanneer alles netjes gepland staat
- Een afspraak afzeggen vind ik heel moeilijk
- Alles heeft zijn vaste plaats bij mij, zowel thuis, op het werk, in de auto. Dit geeft mij een gevoel van overzicht, rust
- Onverwachts bezoek is lastig
- Op het werk heb ik graag dat volgens procedures wordt gewerkt, dat er correct en tijdig gecommuniceerd wordt zodat iedereen weet wat er van hen verwacht wordt
- Mijn boeken staan per continent en auteur, mijn kleren hangen of liggen per kleur, daarnaast heb ik ook heel veel rommel
To-do-lijstjes moeten maken
Bang zijn om dingen te vergeten. Angst voor losse eindjes. Vaak is het maken van het lijstje belangrijker dan het uitvoeren wat erop staat. Het geeft overzicht van wat nog moet worden gedaan, gekocht, geregeld, gepland etc. En dat geeft rust.
Niet zelden ligt naast het bed een pen en papier, voor het geval ze ’s nachts aan iets denken wat ze niet mogen vergeten. Rust is waar ze naar verlangen.
- Ik maak elke dag een lijstje met dingen die MOETEN gebeuren.
- Ik heb een lijstje voor wat ik niet wil vergeten op vakantie, voor het weekend, voor de tuin, de klusjes in huis etc.
- Ik ben bang dat ik dingen vergeet
- Ik hou niet van losse eindjes, vindt het fijn als dingen ‘afgehaakt’ zijn, daarom voer ik het pas van mijn lijstje af als écht alles gedaan is
- Als ik geen lijstje heb, word ik onrustig, dan ben ik beslist iets vergeten
- Ik ben gestopt met fysieke lijstjes, daar werd ik erg onrustig van. Nu heb ik mentale lijstjes en die wegdoen is veel moeilijker. Deze voeden mijn bezorgheden waardoor ik meer ga piekeren
- Ik maak geen lijstjes meer omdat ik ze meestal niet afgewerkt krijg (teveel) en ik dan kwaad op mezelf ben
Op alles voorbereid zijn, zorgen voor een plan B
Als je alles onder controle wil houden, kun je ook maar alvast anticiperen op dingen die mogelijk verkeerd kunnen lopen. Vaak zijn mensen met perfectionisme uitstekende scenario denkers. Helaas is het ook een energie slurpende en tijdrovende bezigheid.
- Ik heb altijd een plan b en c klaar, in gedachte. Voor het geval het nodig is.
- Op weg naar de wintersport neem ik altijd slaapzakken mee en extra eten / drinken want je weet maar nooit hoe het verkeer en het weer zich ontwikkelt
- Voordat ik ergens heen rij, kijk ik altijd eerst op een kaart. Want stel je voor dat het navigatiesysteem ineens uitvalt of dat er file is en het systeem mij kms om laat rijden
- Als reisbegeleider wil ik alle details graag onder controle hebben
- Ik zorg altijd dat ik naast de pinpas ook de creditcard bij me heb. Voor het geval dát neem ik ook altijd cash geld mee, verdeeld over meerdere plaatsen. En natuurlijk een cardreader om indien nodig geld te kunnen overboeken
Meer weten?
Herken je dit? Wil je meer weten, bijvoorbeeld wat je aan perfectionisme kunt doen en hoe dat in zijn werk gaat, aarzel dan niet om contact met me op te nemen.
Je kunt ook een kijkje nemen op www.bewustwordingplus.nl/perfectionisme. Op de pagina Actueel staan meer artikelen over perfectionisme.
Foto: vale gier, gemaakt door Jan Boeren