Perfectionisme: een veel te groot verantwoordelijkheidsgevoel
(te groot) verantwoordelijkheidsgevoel
kenmerk van perfectionisme artikel 7
Ik werk vaak laat door want het werk moet toch af. Of ik ga er thuis/in het weekend mee verder
Het is voor mij heel lastig om op mijn handen te blijven zitten
Ik trek veel werk naar me toe en ben dus ook nooit klaar
Als ik zie dat op straat een voorbijganger iets laat vallen, raap ik het op en breng het na.
Mensen met perfectionisme voelen en nemen vaak veel verantwoordelijkheid. Wat is daar nu mis mee, zou je kunnen vragen. Welnu, als het verantwoordelijkheid is voor datgene waar jij daadwerkelijk iets over te zeggen hebt, wat binnen jouw directe invloedssfeer ligt, is het prima. Echter bij deze mensen gaat het daar vaak ver bovenuit en dan geeft het gevoelens van onmacht en stress. Het spreekt vanzelf dat dit verantwoordelijkheidsbesef geen bewuste keuze is maar onbewust gebeurd. Dit artikel, het 7e uit een reeks van 10 gaat hierover.
Als je wil weten wat perfectionisme precies inhoudt, klik dan hier. Perfectionistisch gedrag geeft veel stress, chronische stress en is daarmee uitermate ongezond.
Te groot verantwoordelijkheidsgevoel
Bij perfectionisme draait het er allemaal om dat je een diepe wens hebt om door anderen aanvaard te worden. Erkend te worden en gewaardeerd. Dat je dus een grote behoefte aan bevestiging hebt. De reden daarvoor is dat je jezelf niet (meer) oké kunt vinden. Daarom zoek je die bekrachtiging en waardering in je omgeving. En je zult deze nooit voldoende ervaren want zolang je jezelf niet helemaal oké kunt vinden zoals je bent, zal de geruststelling, de goedkeuring en/of waardering van anderen nooit voldoende zijn voor jou.
Onderstaand een paar typische gedragingen die hierbij horen.
Goed ontwikkelde antenne voor dingen die niet goed lopen en/of taken die over het hoofd worden gezien.
Omdat je graag erkenning en waardering ontvangt, zul je heel alert zijn op dingen die moeten gebeuren of zaken die te weinig aandacht krijgen. Als vanzelf ga jij daarvoor verantwoordelijkheid nemen en je daarnaar gedragen. Al snel kan dit er op het werk bijvoorbeeld voor zorgen dat iemand niet meer toekomt aan het eigen takenpakket. Diegene staat dan voor iedereen klaar, helpt links en rechts en het eigen werk komt in de knel. Privé kan het makkelijk voor scheefgetrokken verhoudingen zorgen waarbij één partner bijna alle taken in het huishouden voor de rekening neemt en de ander dat vanzelfsprekend gaat vinden.
Niet afvragen of jij wel diegene bent die het moet doen
Je ziet dingen die zouden moeten gebeuren en zonder je af te vragen of jij wel diegene bent die daarvoor verantwoordelijk is, neem jij het op je. Omdat het vaak terugkerende zaken zijn, ga je dit steeds opnieuw doen. Onbewust hoop je natuurlijk dat het de anderen opvalt en dat dit je waardering oplevert. Echter het tegendeel is vaak het geval; de anderen vinden het al snel heel gewoon dat jij dit doet.
Te groot verantwoordelijkheidsgevoel in combinatie met moeilijk nee kunnen zeggen
Degene met perfectionistisch gedrag zal al snel veel te veel taken op zich nemen. Want ze vinden het heel moeilijk om taken die moeten gebeuren gewoon links te laten liggen. Al gauw vinden anderen dat de gewoonste zaak van de wereld. En omdat het zo vanzelf lijkt te zijn gegaan, zullen ze er ook niet voor bedanken.
Iemand moet het toch doen. Dat is dan diegene met het grootste verantwoordelijkheidsgevoel
Of er wordt in een groep een vraag gesteld wie een bepaalde taak op zich wil nemen en omdat niemand meteen reageert, voelt diegene met perfectionistisch gedrag snel de neiging om de stilte te doorbreken door aan te bieden dat hij/zij het doet. Ook al weet diegene dat het eigenlijk teveel is. Het gevoel is sterker dan de persoon zelf. Je moét gewoon reageren. Want je kunt de vragensteller toch niet met het probleem laten zitten.
Nogmaals je doet dit omdat je onbewust hoopt op waardering. Echter het zal anderen nauwelijks opvallen want je doet het toch uit jezelf of je hebt het zelf aangeboden. Het kan zelfs een tegengestelde reactie opleveren, zo van ‘jij wilde dit toch doen, doe het dan ook’. En op het moment dat je ermee zou (willen) stoppen, krijg je al snel een ontevreden reactie of zelfs protesten. Vaak sorteer je dus het tegenovergestelde effect dan wat je beoogde.
Een aantal voorbeelden van dit gedrag en hoe zich dit in het dagelijks leven kan manifesteren in je denken, doen en voelen.
- Als een bepaald project mislukt of als er fouten optreden, schat ik mijn aandeel al snel veel te groot in. Als het omgekeerde gebeurt en we complimenten krijgen, zal ik mijn bijdrage meteen minimaliseren. Beide is absurd maar ik kan niet anders.
- Ik voel me verantwoordelijk voor het geluk van mijn zus. Zij is single en ik moet dan voor haar zorgen. Ik moet haar uitnodigen en kansen geven.
- Ik neem werk van anderen over.
- Vaak zit ik in een overleg en als ik niet oppas, ben ik degene met de langste ‘to do’ lijst.
- Ik zit in de tuin en zie altijd overal werk. Dus in plaats van lekker rustig te genieten van de natuur, ga ik weer aan de slag.
- Toen mijn leidinggevende vertrok en er niet meteen een vervanging was, had ik het gevoel dat de verantwoordelijkheid voor de hele afdeling op mijn schouders rustte.
- Ik kan de situatie van mijn zoon niet loslaten. Ik heb er al heel veel aan gedaan, en blijf het gevoel houden dat het van mij gaat afhangen.
- Ik wil zo graag dat mijn dochter gelukkig is. Ik zal daar alles voor doen.
- Als iemand iets over mijn team zegt, reageer ik boos.
- Ook al ben ik het eens met een opmerking over een collega, als deze er niet bij is, zal ik diegene altijd verdedigen.
- Op vakantie hou ik me voortdurend met iedereen bezig; heeft iedereen het wel naar de zin. Ik zorg dat niemand achterblijft bij een uitstapje etc.
- Ik moet met een vriendin afspreken en als ik het niet doe, heb ik schuldgevoelens.
- Hoewel ik maar 2 dagen per week werk, zal ik op de niet-werkdagen ook altijd even kijken of er nog iets moet gebeuren.
- Ik voel me vaak verantwoordelijk voor het gevoel van anderen.
- Ik werk vaak lang door, het werk moet natuurlijk wel af.
- Als ik iets krijg moet ik het op de een of andere manier kunnen teruggeven.
Meer weten?
Heb je na het lezen van dit artikel vragen over perfectionisme of wil je meer informatie over de aanpak ervan, aarzel dan niet contact op te nemen 06-48176137 | anita@bewustwordingplus.nl. Mocht je de ervaringen van anderen met mijn manier van coachen willen lezen, kijk dan hier.
Je kunt ook een kijkje nemen op www.bewustwordingplus.nl/perfectionisme/
Witbuikzandhoen - foto Jan Boeren
Perfectionisme: angst(en), ook al bij kinderen
Angst(en), symptoom van perfectionisme
ook al bij kinderen artikel 6
Totdat ik mijn angst voor afwijzing ontdekte, meende ik dat ik nergens bang voor was
Angst om verkeerde keuzes te maken
Bang om te falen; niet goed genoeg te zijn
Angst om kwijt te raken wat ik heb
Allerlei angsten, soms allesoverheersend en soms latent aanwezig. In mijn coaching praktijk heb ik er vaak mee te maken. Vaak leggen mensen de link helemaal niet naar perfectionisme. Die relatie hoeft er ook niet te zijn, doch als perfectionisme coach ben ik er wel altijd alert op.
Als je wil weten wat perfectionisme precies inhoudt en wat je eraan kunt doen, klik dan hier. Perfectionisme geeft heel veel stress, chronische stress en is daarmee uitermate ongezond. Het gedragspatroon beïnvloedt je overtuigingen en je normen en waarden. Het is belemmerend en maakt ongelukkig. Dit is mijn 6e artikel en dat gaat over angsten.
Angst(en), soms heel aanwezig, maar ook vaak bijna ongemerkt, diep van binnen
Bij perfectionisme draait het er allemaal om dat je jezelf niet (meer) oké kunt vinden. Dat is de reden dat je vaak bevestiging en waardering in de buitenwereld zoekt. En dit is een heilloze weg, want zolang je jezelf niet helemaal oké kunt vinden zoals je bent, zal de geruststelling, de goedkeuring en/of waardering van anderen nooit voldoende zijn voor jou.
Mensen met perfectionisme hebben vaak last van allerlei angsten. Vaak is de angst dat ze niet (helemaal) voldoen, dat ze niet oké zijn zoals ze zijn, diep van binnen altijd aanwezig. Ook al zijn ze nog zo succesvol, dat onzekere gevoel blijft.
Piekeren in relatie tot angst
En omdat mensen met perfectionisme meestal nogal denkers zijn, zoals ze zelf vaak zeggen ‘vanuit hun hoofd lijken te leven’, zijn kleine of grote angsten bij uitstek geschikt om over te piekeren. En een angst die nog niet heel erg concreet is, wordt tijdens dat piekeren opgeblazen tot iets heel groots, iets heel bedreigends. Alle mogelijke worst-case scenario’s volgen elkaar op. Je komt in een negatieve gedachtenspiraal. En als dit ’s nachts gebeurd, is de kans dat je (weer) rustig in slaap valt, uitermate klein.
Angst(en) uiten zich op verschillende manieren, onderstaand een aantal voorbeelden, in cursief daaronder hoe dit zich dagelijks kan manifesteren in gedrag; de manier van denken, doen en voelen.
Faalangst
Faalangst bij (jonge) kinderen
Bij kinderen is faalangst een van de meest kenmerkende verschijningsvormen van perfectionisme. Je kunt het vaak al zien aan hun houding, aan hun gezichtsuitdrukking. Deze kinderen schieten volledig in een kramp, soms wordt dit echte paniek. De angst kan zorgen voor echte lichamelijke klachten als buikpijn. Bijv. voor ze naar school gaan of wanneer ze een toets hebben. Stress-gerelateerde klachten, al bij jonge kinderen, veroorzaakt door faalangst.
Wanneer een kind perfectionisme ontwikkelt, gaat het voor zichzelf de lat heel hoog leggen. Het vindt dat het hele goede punten moet behalen op school. En net als bij volwassenen zijn die verwachtingen vaak niet realistisch, hoger dan het kind redelijkerwijze kan waarmaken. Het kind gaat zich tot het uiterste inspannen om die geplande resultaten te halen doch weet dat het heel lastig zal worden. Dit veroorzaakt faalangst en de bijbehorende lichamelijke stress reacties.
Kinderen en ook tieners met faalangst weten vaak goed wat ze moeten doen, mits ze rustig kunnen blijven. En dat is nu eenmaal niet het geval zodra de angst hen in de greep krijgt. Hun perfectionisme doet ze twijfelen aan zichzelf, geeft faalangst en haalt het zelfvertrouwen onderuit. De een krijgt letterlijk pijnen, de ander blokkeert volledig.
Er is een duidelijke link tussen te hoge kwaliteitseisen en faalangst. Bij kinderen ontwikkelen zich vaak ook al andere kenmerken van perfectionisme zoals uitstelgedrag, moeilijk kunnen kiezen, behoefte aan structuur en vaste gewoontes.
- (kind, 9 jr) Wanneer ik een toets moet doen, krijg ik hevige kramp in mijn borst. Die kramp doet echt pijn en dan kan ik me niet meer concentreren. Het lukt me niet meer de antwoorden op de vragen op te schijven. Ik ga schreeuwen, deels van de pijn en deels van frustratie. Dan krijg ik op mijn kop.
- (jonge vrouw) Tijdens mijn stage in het laatste jaar verpleegkunde moest ik iemand verzorgen. Ik weet wat ik moet doen, ken de handelingen in detail. Maar ik raak helemaal in de knoop. Ga aan mezelf twijfelen en voel nog meer druk. Ik maak fouten en krijg een minder goede beoordeling.
- (tiener) Als ik een proefwerk moet doen, bereid ik me altijd goed voor. Maar zodra ik eraan begin en ik krijg een vraag die ik niet meteen weet, lijkt het wel alsof ik een black-out krijg. Daarna lukt niets meer.
Faalangst bij adolescenten en volwassenen
Vaak zie je dat faalangst ook bij volwassenen wel aanwezig blijft, vooral gekoppeld aan bepaalde omstandigheden, doch het overheerst niet meer zo sterk. De andere symptomen van perfectionisme worden echter veel sterker. Ervoor in de plaats komen allerlei andere angsten die in de kern terug te voeren zijn op situaties waar de persoon in kwestie geen controle meer ervaart. Soms kan dit tot regelrechte paniek leiden. De angsten kunnen ook voor piekeren zorgen en daarmee dit gedrag in stand houden.
Andere angst(en)
Allerlei soorten angsten kunnen spelen, hele latente maar altijd aanwezige angsten als bijvoorbeeld de angst om te sterven. Of de angst om ziek te worden, sommigen ontwikkelen hierdoor smetvrees of hypochondrie. Veel mensen die last krijgen van burn-out achtige klachten zijn bang voor ontslag. Dat houdt in dat ze zeker niet thuis kunnen blijven want dat zou het ontslag nader bij brengen. Financiële angsten, bang niet genoeg geld te hebben, of datgene wat ze hebben kwijt te raken, kwelt ook veel mensen met perfectionisme. Ze moeten heel hard werken, zo min mogelijk uitgeven en altijd sparen. Helaas is dat gespaarde geld nooit genoeg om de angst te vervangen door innerlijke rust.
Angst binnen relaties speelt ook heel vaak waardoor mensen met perfectionisme vaak niet helemaal zichzelf kunnen zijn in een relatie, niet op ontspannen wijze kunnen samenleven. Bindingsangst kan spelen; op het moment dat de ander te dichtbij komt, trekt diegene zich al terug. Of verlatingsangst kan in het spel zijn, die net zo destructief is binnen relaties. En als je met verlatingsangst in een relatie zit, ga je je zo gedragen dat deze grote angst helaas ook vaak werkelijkheid wordt. De partner die ooit vol bewondering gekozen heeft voor die persoon, merkt dat deze verandert is in een bang, onderdanig en/of afhankelijk mens.
Andere extreme angsten kunnen spelen die zich uiten in fobieën als pleinvrees, claustrofobie, vliegangst, sociale angst of angst buiten te komen. Deze hebben alles te maken met controle.
- Ik nodig liefst geen mensen uit bij mij thuis, ben bang dat mijn kookkunst niet voldoet en mijn huis niet netjes of gezellig genoeg is. Ergens wel jammer
- Onzekerheid troef. Op het werk uit zich dit in alles: de anderen doen het allemaal beter, zijn intelligenter, gemotiveerder, meer gepassioneerd in wat ze doen.
- Cold calls doen, vreselijk. Ik stel uit, bang dat ik niet meer weet wat ik moet zeggen.
- Als ik een speech moet geven, loop ik compleet rood aan, gaat mijn ademhaling hoog zitten, begin ik vreselijk te ratelen of te stotteren. Vreselijk, ik sta helemaal voor schut.
- Ik heb bindingsangst – dus ben ik al 12 jaar alleen
- Er liggen veel kansen op mijn werk, maar ik doe niets
- Ik wordt ’s ochtends vaak wakker met een onheilspellend gevoel, een soort angst en weet niet waarvoor
- Mijn man heeft aangegeven dat hij wil scheiden, ik praat er maar niet over zo bang ben ik voor de toekomst. Ik weet dat ik mijn kop in het zand steek maar kan niet anders.
- De werkdruk is te hoog maar durf dit niet te zeggen uit angst dat ik er dan uit vlieg
- Angst dat mij iets gaat gebeuren. Ik kan me geen ziekte of erger veroorloven, ik moet er zijn voor de kinderen.
- Ik ben bang mijn school niet te halen. Zonder diploma krijg ik geen fatsoenlijke baan. Dan kan ik nooit een huis kopen en een gezin stichten. Mijn leven is waardeloos.
- Ik ben bang dat ik niet zo interessant ben als mijn vriendinnen
- Ondanks dat ik al best wat gepresteerd heb, ben ik altijd bang door de mand te vallen.
- Vanaf de middelbare school heb ik altijd stress gehad voor toetsen, tentamens, presentaties etc.
Meer weten?
Wil je meer informatie, bijvoorbeeld over wat je aan perfectionisme kunt doen en hoe dat in zijn werk gaat, aarzel dan niet om contact met me op te nemen. Mocht je de ervaringen van anderen met mijn manier van coachen willen lezen, kijk dan hier.
Je kunt ook een kijkje nemen op www.bewustwordingplus.nl/perfectionisme/
Foto Griel, door Jan Boeren
perfectionisme: altijd denken, vaak piekeren Artikel 5
Altijd denken; vaak piekeren
Veel voorkomend kenmerk van perfectionisme artikel 5
Ik kan mijn hoofd niet uitzetten, mijn gedachtes gaan maar door en door
Mijn interne criticus doet altijd mee en zwijgt nooit
Ik ben een echt hoofdmens, het denken overheerst
Om het piekeren te stoppen, vooral ’s nachts, schrijf ik dingen op
Als perfectionisme coach ondersteun ik mensen die last hebben van hun perfectionistisch gedrag. Perfectionisme geeft veel stress, chronische stress en is daarmee uitermate ongezond. Wil je graag weten wat perfectionisme inhoudt, klik kan hier.
In dit 5e artikel ga ik nader in op een kenmerk wat de meeste mensen die last hebben van perfectionisme meteen zullen herkennen: het denken lijkt nooit te stoppen en gaat vaak gepaard met piekeren.
Het denken overheerst en lijkt almachtig te zijn
Onze intuïtieve geest is een heilig geschenk en onze rationele geest een trouwe dienaar. Wij hebben een maatschappij geschapen die de dienaar eert en het geschenk vergeten is. Dit citaat is verrassend genoeg van Albert Einstein.
Mensen met perfectionisme hebben zich, meestal al op jonge leeftijd, de overtuiging eigen gemaakt dat ze niet oké zijn zoals ze zijn. Uiteraard is dit geheel onbewust gebeurd. Ze merken dat ze zich beter anders kunnen voordoen dan ze van nature zijn. Vanaf dat moment gaan ze meer vertrouwen op het denken dan op het voelen, hun intuïtie.
Mensen met perfectionisme zijn daarmee uit evenwicht. Ze trachten vanuit het denken alles onder controle te houden. Het cognitieve, rationele brein is goed ontwikkeld en neemt de leiding over bij het denken, doen en voelen. Het emotionele, intuïtieve brein wordt (onbewust meestal) gezien als onbetrouwbaar en/of gevaarlijk en wordt vaak gewantrouwd.
We hechten in onze samenleving grote waarde aan analyses, verklaringen en aantoonbaarheid. In onze huidige maatschappij scoort dit gedrag dus heel goed. Terwijl het beter is voor onszelf én voor onze wereld als beide hersenhelften in balans zijn. Wanneer de kwaliteiten van beide volledig tot hun recht komen.
Net zoals bij andere symptomen van perfectionisme staat ‘moeten’ hier centraal. Je kunt het denken niet uitschakelen. Er is geen keuze. Het uit zich op verschillende manieren zoals onderstaand in rubrieken aangegeven. In cursief hoe het zich in het dagelijkse leven uit in de manier van denken, doen en voelen.
Piekeren
Mensen met perfectionisme zijn bij uitstek denkers. Het brein staat nooit stil, er is nooit rust in het hoofd. Vaak slaat dit denken door in piekeren. En piekeren is volstrekt onproductief. Het levert niets op behalve stress, zweten en vaak angst. Slapeloosheid kan het gevolg zijn. Een slaapritme wat langere tijd verstoord is, heeft een desastreus effect op je gezondheid en op je welzijn.
- Ik hou mezelf graag bezig met van alles en nog wat, anders ga ik denken en piekeren
- Naast mijn werk heb ik veel activiteiten in de avonden en weekends, dat leidt me af
- Niets is dommer dan piekeren, ik weet het, en toch doe ik het steeds opnieuw.
- Ik pieker veel over het werk en mijn collega waar ik het moeilijk mee heb
- Ik pieker veel, vooral ’s nachts. Dingen worden dan heel groot en erger als ze zijn.
- Ik ben altijd over mezelf aan het piekeren, hoe ik het anders en beter kan doen.
- Ik pieker vooral over dingen waar ik geen controle over heb
- In periodes waarin ik me niet veilig voel, slaap ik nauwelijks en pieker ik enorm.
De interne criticus
Het goede is dat je altijd op de interne criticus kunt rekenen, deze neemt nooit vakantie! Het jammere is dat de criticus je daarbij nooit beter doet voelen, het levert je alleen maar negatieve gevoelens over jezelf op.
De criticus toont zich op verschillende manieren, soms als een innerlijk stemmetje (vaak in je hoofd), soms als een film met commentaar. Wat deze ook doet, de criticus geeft altijd een onprettig gevoel.
De interne criticus bedoelt het allemaal goed, hij wil je inzichten geven om het nóg beter te doen. Zodat je in de toekomst in soortgelijke situaties op een betere manier kunt reageren. Echter de manier waarop deze boodschappen bij je komen, nodigen niet uit tot verbetering of ontwikkeling. De interne stem haalt je naar beneden en voedt heel sterk het gevoel, steeds opnieuw, dat je niet voldoet. Dat je niet oké bent zoals je bent.
- Elke avond voor ik ga slapen overloop ik de film van de dag. Meestal vallen me dan vooral de dingen op die ik beter en anders had kunnen doen. Soms wordt ik er zo onrustig van dat ik maar weer opsta.
- Als ik plannen voor de toekomst maak, steekt meteen een innerlijke stem op die me waarschuwt, zegt dat ik normaal moet doen, realistisch moet zijn.
- Ik analyseer mijn prestaties altijd achteraf om te zien wat nog beter kan. Ben heel kritisch op mezelf. En van te voren maak ik me druk of het wel goed zal gaan.
- Als er iets fout gelopen is kan ik er erg lang over malen.
- Mijn interne criticus is nooit altijd aanwezig en heeft nooit aflatende kritiek.
Meer weten?
Wil je bijvoorbeeld meer informatie over wat je aan perfectionisme kunt doen en hoe dat in zijn werk gaat, aarzel dan niet om contact met me op te nemen. Of kijk eens op www.bewustwordingplus.nl/perfectionisme/.
Op de pagina ervaringen kun je lezen hoe anderen terugkijken op de begeleiding.
Foto Verreaux-Oehoe, door Jan Boeren
perfectionisme: controledrang artikel 4
Controledrang, kenmerk van perfectionisme - artikel 4
Mijn to-do lijstje groeit altijd weer aan
Dingen horen op hun plek, anders stoort me dat
Als ik het zelf doe, weet ik tenminste dat het goed gedaan wordt
Ik hanteer een agenda, ook in het weekend
Ik ben graag voorbereid en je kunt onverwachte zaken daarbij maar beter incalculeren
Zoals ik in eerdere artikelen al aangaf, is perfectionisme een ongezond en belemmerend gedragspatroon. Ik geniet elke dag ervan dat ik mensen kan ondersteunen dit gedragspatroon achter zich te laten. Wil je meer weten over wat perfectionisme is en wat je eraan kunt doen, klik dan hier.
Controledrang is een veelvoorkomend kenmerk van perfectionisme. Je probeert van alles en nog wat onder controle te houden o.a. door het inbouwen van orde en structuur. Dit geeft je een gevoel van schijnveiligheid. Want mensen met perfectionisme zijn altijd op zoek naar veiligheid en rust. Zonder controle is er onrust, stress en frustratie.
Sterke behoefte aan controle
Bij mijzelf manifesteerde zich dit kenmerk al vroeg in mijn leven. Ik kan me de tijd niet herinneren dat ik bijvoorbeeld geen lijstjes maakte om af te vinken als ik iets gedaan had. Dat gaf mij een fijn gevoel. Soms zette ik zelfs dingen op het lijstje die al klaar waren, alleen maar om er met veel voldoening een streep doorheen te kunnen zetten. Doch vervolgens voegde ik meestal 2-3 nieuwe taken aan het lijst toe…. Mijn lijstjes waren dus nooit klaar. Ik kom ze nu nog wel eens tegen, in een hoekje van een lade of in een vergeten stapel papieren. Ben blij dat ik ze niet meer/minder nodig heb om het gevoel van voldoening en rust te kunnen ervaren.
Voor mij heeft controledrang ook veel te maken met een gevoel van veiligheid wat dit mij bood, het geeft houvast. Vandaar dat in mijn huis en mijn werk veel dingen een vaste plek hebben, en oh wee indien iemand daar wat in wijzigt. Dat geeft onrust en vaak onbedwingbare behoefte het weer ‘in orde’ te maken. Het is niet altijd plezierig leven met iemand met perfectionisme. Een veelgehoorde opmerking van partners van mensen met perfectionisme is dan ook ‘doe het maar zelf, want ik doe het toch nooit zoals jij wil dat het gebeurt’.
Controledrang uit zich op heel veel verschillende manieren. Bij iedereen gaat dit op een eigen manier. Onderstaand heb ik het hierbij horende gedrag geclusterd in een viertal veelvoorkomende rubrieken. In cursief daaronder observaties en uitspraken van mensen die last hebben van perfectionisme. Hierin lees je hoe het zich in het dagdagelijkse leven uit in de manier van denken, doen en voelen.
Ik weet hoe dingen moeten gebeuren en wil dat het ook zo verloopt.
Mensen met perfectionisme ontwikkelen hele efficiënte manieren om dingen te doen. Door hun hoge eisen hebben ze vaak systemen ontdekt die tot hele goede resultaten leiden. Mits ze op die wijze worden toegepast. Want hun methode is absoluut de beste. Het gevolg is dat ze veel dingen liefst zelf doen en niet overlaten aan anderen. Want die kunnen dat nooit zo goed als zijzelf.
- Als mijn collega de voorraadkast heeft aangevuld ga ik snel kijken of alles wel op de juiste plek staat, vaak verander ik e.e.a. waardoor er meer bij kan, het overzicht beter is, het er netter uitziet etc.
- Ik doe het karweitje liefst zelf, want als mijn partner het doet, is het zo rommelig
- Laat mij de vaatwasser maar inruimen want anders past niet alles erin en moet ik het toch overdoen
- Controle geef mij houvast. Tegelijkertijd besef ik hoe vreselijk dit voor mijn collega’s is, echter ik kan niet anders.
- Ik heb veel commentaar op de manier waarop mijn partner iets doet. Soms gooit deze de boel er dan bij neer en zegt ‘doe het dan maar zelf als jij toch alles beter kunt’
- Tijdens de bouw ben ik een cursus metselen gaan volgen. Je moet er constant bij staan en dan weet ik tenminste hoe het moest
Behoefte aan planning en structuur
Perfectionistische mensen houden ervan dat dingen gaan zoals ze gewend zijn of zoals zij ze gepland hebben. Als het anders gaat, vinden ze dat heel lastig. Ze hebben veel behoefte aan structuur en planning. Ze houden van dingen op een vaste plaats.
Als die structuur er niet is, zullen ze er alles aan doen om die snel te creëren omdat dit de voorspelbaarheid vergroot. Met anderen woorden, ze doen er alles aan om weer grip op de zaak te krijgen.
- Ik heb mijn agenda echt nodig als leidraad. Ook in het weekend hou ik ervan wanneer alles netjes gepland staat
- Een afspraak afzeggen vind ik heel moeilijk
- Alles heeft zijn vaste plaats bij mij, zowel thuis, op het werk, in de auto. Dit geeft mij een gevoel van overzicht, rust
- Onverwachts bezoek is lastig
- Op het werk heb ik graag dat volgens procedures wordt gewerkt, dat er correct en tijdig gecommuniceerd wordt zodat iedereen weet wat er van hen verwacht wordt
- Mijn boeken staan per continent en auteur, mijn kleren hangen of liggen per kleur, daarnaast heb ik ook heel veel rommel
To-do-lijstjes moeten maken
Bang zijn om dingen te vergeten. Angst voor losse eindjes. Vaak is het maken van het lijstje belangrijker dan het uitvoeren wat erop staat. Het geeft overzicht van wat nog moet worden gedaan, gekocht, geregeld, gepland etc. En dat geeft rust.
Niet zelden ligt naast het bed een pen en papier, voor het geval ze ’s nachts aan iets denken wat ze niet mogen vergeten. Rust is waar ze naar verlangen.
- Ik maak elke dag een lijstje met dingen die MOETEN gebeuren.
- Ik heb een lijstje voor wat ik niet wil vergeten op vakantie, voor het weekend, voor de tuin, de klusjes in huis etc.
- Ik ben bang dat ik dingen vergeet
- Ik hou niet van losse eindjes, vindt het fijn als dingen ‘afgehaakt’ zijn, daarom voer ik het pas van mijn lijstje af als écht alles gedaan is
- Als ik geen lijstje heb, word ik onrustig, dan ben ik beslist iets vergeten
- Ik ben gestopt met fysieke lijstjes, daar werd ik erg onrustig van. Nu heb ik mentale lijstjes en die wegdoen is veel moeilijker. Deze voeden mijn bezorgheden waardoor ik meer ga piekeren
- Ik maak geen lijstjes meer omdat ik ze meestal niet afgewerkt krijg (teveel) en ik dan kwaad op mezelf ben
Op alles voorbereid zijn, zorgen voor een plan B
Als je alles onder controle wil houden, kun je ook maar alvast anticiperen op dingen die mogelijk verkeerd kunnen lopen. Vaak zijn mensen met perfectionisme uitstekende scenario denkers. Helaas is het ook een energie slurpende en tijdrovende bezigheid.
- Ik heb altijd een plan b en c klaar, in gedachte. Voor het geval het nodig is.
- Op weg naar de wintersport neem ik altijd slaapzakken mee en extra eten / drinken want je weet maar nooit hoe het verkeer en het weer zich ontwikkelt
- Voordat ik ergens heen rij, kijk ik altijd eerst op een kaart. Want stel je voor dat het navigatiesysteem ineens uitvalt of dat er file is en het systeem mij kms om laat rijden
- Als reisbegeleider wil ik alle details graag onder controle hebben
- Ik zorg altijd dat ik naast de pinpas ook de creditcard bij me heb. Voor het geval dát neem ik ook altijd cash geld mee, verdeeld over meerdere plaatsen. En natuurlijk een cardreader om indien nodig geld te kunnen overboeken
Meer weten?
Herken je dit? Wil je meer weten, bijvoorbeeld wat je aan perfectionisme kunt doen en hoe dat in zijn werk gaat, aarzel dan niet om contact met me op te nemen.
Je kunt ook een kijkje nemen op www.bewustwordingplus.nl/perfectionisme. Op de pagina Actueel staan meer artikelen over perfectionisme.
Foto: vale gier, gemaakt door Jan Boeren
Negatief naar jezelf kijken, kenmerk van prefectionisme - artikel 3 van 10
Negatief naar jezelf kijken
kenmerk van perfectionisme - artikel 3 van 10
De ander kan het veel beter, laat die het maar doen
Dat gaat mij nooit lukken
Mezelf vergelijken met anderen, die altijd slimmer zijn, succesvoller, meer bereiken
Bang zijn door de mand te vallen
Als perfectionismecoach ondersteun ik mensen die last hebben van hun perfectionistisch gedrag. Perfectionisme geeft veel stress, chronische stress en is daarmee uitermate ongezond. Als je wil weten wat perfectionisme is en wat je eraan kunt doen, klik dan hier.
Ik beschrijf in een 10-tal artikelen telkens één verschijningsvorm gedetailleerd. Dit stukje gaat erover dat mensen met perfectionisme vaak een laag zelfbeeld hebben. Ze schatten hun kwaliteiten en prestaties minder of lager in dan die van anderen. Als ze zichzelf vergelijken met anderen kiezen ze altijd iemand die het beter kan, sneller, slimmer of krachtiger is.
Jezelf minder vinden dan anderen
Voor mij persoonlijk is dit een van de symptomen die ik in eerste instantie helemaal niet herkende. Ik vond mezelf best leuk en wist dat ik heel wat bereikt had in mijn leven. Wat ik me pas later realiseerde toen ik meer wist van perfectionisme, is dat ik dit wel wist, maar niet zo voelde. Dat ik mezelf snel vergeleek met anderen, die het beter/slimmer hadden gedaan. Helaas dus toch een laag zelfbeeld.
Waarom doe je dit?
Zoals gezegd is dit iets waar veel mensen onder gebukt gaan die last hebben van perfectionisme. Hoezo negatief naar jezelf kijken? Diep van binnen ga je er namelijk vanuit dat je niet oké bent zoals je bent. Dit is jouw werkelijkheid. Je bent dan ook helemaal niet tevreden over wie je bent en wat je presteert. Niet zelden zie je jezelf letterlijk niet graag, bijv. in een spiegel of op een foto. En als je toch naar jezelf kijkt, dan zie je vooral datgene wat in jouw ogen niet oké is.
Uiteraard gaat deze verschijningsvorm van perfectionisme verder dan het uiterlijk. Het zorgt ervoor dat je jezelf gaat vergelijken met anderen. En voor die vergelijking kies je dan mensen uit die het volgens jou (veel) beter kunnen. Die al (veel) ervarener zijn. Die meer kennis hebben. Kortom je spiegelt je op een compleet onrealistische manier. Dit leidt vervolgens tot maar één conclusie: jij bent niet oké.
Onderstaand in cursief hoe dit gedrag zich in je dagelijkse leven kan uiten in je denken, doen en voelen. Zowel op het werk, in de privésfeer als wanneer je sport/hobby bedrijft.
Voorbeelden van een laag zelfbeeld
- ’s avonds heb ik moeite met inslapen, ik loop dan de film van de dag door en sta stil bij concrete momenten waarbij ik de mist in ging. Zit dan in dat denkproces en slaap niet
- ik krijg een baan aangeboden en twijfel meteen of ik het wel kan
- ik vind me minder dan anderen omdat ik niet gestudeerd heb
- ben ik wel slim genoeg?
- anderen zien er altijd beter uit, zijn leuker, socialer, interessanter, assertiever
- ik focus vooral op de dingen die niet oké zijn in mijn werk
- ik word boos op mezelf, of geïrriteerd als mij iets niet lukt
- ik probeer mijn verhaal kort te houden, anders ben ik bang dat ik de aandacht verlies
- er is een stem in mij ‘ik kan dat niet’
- mijn interne communicator is heel kritisch en geeft veel commentaar op zaken die ik doe
- in een vergadering evalueer ik al tijdens het overleg mijn inbreng en houding. Die kan altijd beter
- ik ben vaak zenuwachtig als ik iets in een groep moet zeggen; ben bang dat ik niet voldoende intelligente/relevante opmerkingen maak
- vaak denk ik achteraf dat ik het anders had moeten aanpakken, ook al vonden anderen het prima
- als ik iets doe, wil ik het meteen voor de volle 100% goed doen, ook al is het pas de eerste keer dat ik iets doe
- dingen en zaken die succesvol waren in mijn leven, vond ik maar ‘gewoon’, zeker niets speciaals
- het is nooit goed – niet wie en hoe ik ben – niet wat ik doe
Meer weten?
Herken je dit? Wil je meer weten, bijvoorbeeld wat je aan perfectionisme kunt doen en hoe dat in zijn werk gaat, aarzel dan niet om contact met me op te nemen.
Je kunt ook een kijkje nemen op www.bewustwordingplus.nl/perfectionisme Op de pagina ervaringen kun je lezen hoe anderen terugkijken op de begeleiding.
Foto: een vorkstaartplevier, gemaakt door Jan Boeren